System kaucyjny w Polsce – wszystko, co musisz wiedzieć
Każdy z nas będzie miał okazję dołożyć swoją cegiełkę do ochrony środowiska. Wszystko za sprawą wprowadzenia systemu kaucyjnego, który ma na celu zmniejszenie ilości odpadów na ulicach i zwiększenie poziomu recyklingu. Nowe przepisy zmienią sposób, w jaki podchodzimy do zużytych opakowań – puste butelki i puszki będziemy mogli oddać w sklepach, odzyskując przy tym wcześniej zapłaconą kaucję.
Nowelizacja ustawy i przesunięcie terminu wdrożenia
Nowelizacja ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi wprowadziła szczegółowe zasady funkcjonowania systemu kaucyjnego w Polsce. Choć pierwotnie planowano, że system ruszy już na początku 2025 roku, system nie jest jeszcze gotowy do realizacji w planowanym terminie.
Przesunięcie terminu – co to oznacza?
Zgodnie z autopoprawką do projektu ustawy, kluczowe mechanizmy systemu kaucyjnego zaczną obowiązywać od 1 października 2025 roku. Oznacza to, że zarówno przedsiębiorcy, jak i konsumenci zyskają dodatkowy czas na przygotowanie się do nowych regulacji.
Na co pozwoli przesunięcie terminu?
- Lepsze dostosowanie infrastruktury – wprowadzenie automatów do zwrotu opakowań oraz punktów zbiórki.
- Przygotowanie uczestników systemu – przedsiębiorców, producentów oraz sieci handlowych, które będą zobowiązane do uczestnictwa w systemie.
- Edukację konsumentów – zorganizowanie kampanii informacyjnych, które wyjaśnią, jak działa system i jakie korzyści przynosi.
Najważniejsze zmiany wprowadzone ustawą
Nowelizacja ustawy opakowaniowej przewiduje:
- Obowiązek pobierania kaucji – dla określonych opakowań, takich jak butelki plastikowe (PET), szklane oraz puszki aluminiowe.
- Obowiązki przedsiębiorców – m.in. zapewnienie infrastruktury do przyjmowania zużytych opakowań i zwrotu kaucji.
- Oznakowanie opakowań – każda butelka, puszka czy inne opakowanie objęte systemem musi być odpowiednio oznaczone, aby ułatwić proces selektywnego zbierania.
- Stopniowe wdrażanie mechanizmów – wprowadzenie systemu etapami, aby zapewnić jego płynne funkcjonowanie.
Dlaczego system kaucyjny jest tak ważny?
System kaucyjny to narzędzie mające na celu zwiększenie poziomu recyklingu i zmniejszenie ilości odpadów trafiających na wysypiska oraz do środowiska. W krajach, gdzie funkcjonuje od lat, przynosi on wymierne efekty – np. w Niemczech poziom zwrotu opakowań objętych systemem wynosi ponad 90%.
W Polsce wprowadzenie systemu kaucyjnego ma szansę:
- Zwiększyć poziom recyklingu – dzięki efektywniejszemu zbieraniu zużytych opakowań.
- Zmniejszyć ilość odpadów w środowisku – ograniczając problem śmieci w przestrzeni publicznej.
- Podnieść świadomość ekologiczną społeczeństwa – poprzez edukację i zmiany w nawykach konsumenckich.
Podstawa prawna
Rozporządzenie zostało wydane na podstawie art. 40m ust. 2 ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Minister właściwy do spraw klimatu został upoważniony do ustalenia wysokości kaucji dla różnych rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym, uwzględniając ich specyfikę i potencjalny wpływ na środowisko.
Wysokość kaucji
Zgodnie z rozporządzeniem, wysokość kaucji za jedno opakowanie wynosi:
- 0,50 zł – dla butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów, łącznie z zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych (z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek, których zakrętki i wieczka wykonane są z tworzyw sztucznych).
- 0,50 zł – dla puszek metalowych o pojemności do jednego litra.
- 1,00 zł – dla butelek szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra.
Uzasadnienie stawek
Ministerstwo Klimatu i Środowiska oceniło, że zaproponowane kwoty są akceptowalne społecznie. Nie są one na tyle wysokie, by zniechęcać konsumentów do zakupu produktów w opakowaniach objętych kaucją, ale jednocześnie skutecznie motywują do ich zwrotu.
Stawka 1 zł za szklane butelki wielokrotnego użytku wynika z analizy obecnie funkcjonujących systemów zwrotu opakowań stosowanych przez polskie browary. Według uzasadnienia, kwota ta jest wystarczającą rekompensatą dla wprowadzających opakowania w przypadku ich odnowienia, a jednocześnie pozostaje akceptowalna dla konsumentów.
Zobacz rownież: Wysokość kaucji dla poszczególnych rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym
Korzyści z nowego systemu kaucyjnego
Wprowadzenie określonych stawek kaucji ma za zadanie:
- Zwiększyć poziom odzysku i recyklingu opakowań,
- Zmniejszyć ilość odpadów trafiających na składowiska,
- Zachęcić konsumentów do bardziej świadomego postępowania z odpadami,
- Wspierać realizację celów środowiskowych wynikających z przepisów unijnych i krajowych.
Obowiązki przedsiębiorców prowadzących jednostki handlowe
Wraz z wprowadzeniem systemu kaucyjnego w Polsce jednostki handlu detalicznego i hurtowego, oferujące napoje w opakowaniach objętych systemem, zostały podzielone na dwie grupy. Każda z nich ma różny zakres obowiązków, które zależą od powierzchni sprzedaży danej placówki. Nowe regulacje mają na celu ujednolicenie zasad i skuteczniejsze zarządzanie zwrotem opakowań oraz recyklingiem.
1. Jednostki o powierzchni sprzedaży do 200 m²
Zgodnie z art. 44 ust. 1 ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, przedsiębiorcy prowadzący małe sklepy są zobowiązani do:
- Pobierania kaucji – od konsumentów przy sprzedaży napojów w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym.
Opcjonalnie, przedsiębiorcy mogą również:
- Zwracać kaucję – przyjmując opakowania zwracane przez konsumentów.
- Zbierać puste opakowania i odpady opakowaniowe, co jednak nie jest dla nich obowiązkowe.
2. Jednostki o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m²
Dla większych placówek handlowych obowiązki są bardziej rozbudowane. Przedsiębiorcy prowadzący te jednostki muszą uczestniczyć w systemie kaucyjnym w pełnym zakresie, obejmującym:
- Pobieranie kaucji.
- Zwracanie kaucji konsumentom przy oddawaniu opakowań.
- Zbieranie pustych opakowań oraz odpadów opakowaniowych.
Co to oznacza dla przedsiębiorców?
W praktyce oznacza to, że mniejsze sklepy mają nieco większą elastyczność w zakresie wdrażania systemu kaucyjnego. Mogą ograniczyć swoje obowiązki do pobierania kaucji, bez konieczności organizowania punktów przyjmowania opakowań. Jednak większe jednostki handlowe muszą zapewnić pełną obsługę systemu
Kary pieniężne w systemie kaucyjnym – konsekwencje za naruszenie przepisów
Wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce niesie ze sobą nie tylko nowe obowiązki dla przedsiębiorców, ale także sankcje za ich niedopełnienie. Zgodnie z nowelizacją ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (u.g.o.), art. 56 ust. 1 precyzuje kary pieniężne, które mogą być nałożone w przypadku naruszenia przepisów.
Wysokość kar pieniężnych
Kary pieniężne za nieprzestrzeganie obowiązków związanych z systemem kaucyjnym ustalono na poziomie od 10 tys. zł do 500 tys. zł. Ich wysokość zależy od rodzaju naruszenia i stopnia uchybienia obowiązkom określonym w ustawie.
Przykładowe naruszenia, które mogą skutkować nałożeniem kary:
- Niepobieranie kaucji od konsumentów przy sprzedaży napojów w opakowaniach objętych systemem.
- Brak odpowiedniego oznakowania opakowań zgodnie z wymaganiami systemu kaucyjnego.
- Niezorganizowanie punktu zwrotu opakowań przez jednostki handlowe o powierzchni powyżej 200 m².
- Nieprzekazywanie zgromadzonych opakowań i odpadów do odpowiednich podmiotów zajmujących się recyklingiem.
Kto kontroluje przestrzeganie przepisów?
Za nadzór nad przestrzeganiem przepisów dotyczących systemu kaucyjnego odpowiadają wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska (WIOŚ). Inspektorzy mają prawo:
- Przeprowadzać kontrole w jednostkach handlowych i innych podmiotach uczestniczących w systemie.
- Weryfikować dokumentację związaną z pobieraniem i zwracaniem kaucji oraz gospodarowaniem odpadami opakowaniowymi.
- Nakładać kary pieniężne w przypadku stwierdzenia naruszeń.
Dlaczego wprowadzono kary?
Wprowadzenie sankcji ma na celu:
- Zapewnienie skuteczności systemu – przestrzeganie przepisów przez wszystkich uczestników jest kluczowe dla jego sprawnego funkcjonowania.
- Ochronę środowiska – efektywny system kaucyjny to mniej odpadów w przestrzeni publicznej i większy poziom recyklingu.
- Równe traktowanie uczestników – kary eliminują przewagę konkurencyjną podmiotów, które mogłyby nieuczciwie unikać obowiązków.
Chcesz wiedzieć więcej?
Zapraszamy na indywidualne szkolenia
*Artykuł ma charakter informacyjny i ma na celu zwiększenie świadomości Przedsiębiorców w zakresie obowiązków prawnych związanych z Systemem kaucyjnym. Dążymy do tego, aby firmy działały zgodnie z przepisami prawa w zakresie ochrony środowiska i były świadome swoich obowiązków. Prawo do artykułu posiada firma Arbol Wspieramy Ochronę Środowiska.